zondag 1 februari 2015

Helft van de banen gaat verdwijnen.

Onderstaand artikel is deels ook als opinie-artikel verschenen in het Eindhovens Dagblad op 4 februari 2015


Lodewijk Asscher (foto:twitter.com)


Lodewijk Asscher heeft afgelopen september een lezing gehouden tijdens het Sociale Zaken & Werkgelegenheid symposium van zijn ministerie. In die lezing wilde hij het belang van technologische werkeloosheid op de politieke agenda zetten.

Daarmee wordt bedoeld dat veel banen zullen verdwijnen doordat mensen vervangen worden door automatisering, computers en robots. Ging het decennia geleden nog om hele eenvoudige monotone taken, die een robot beter en sneller kan, nu gaat het steeds meer om taken en banen die onderdeel zijn van het werk van professionals zoals artsen, juristen en zelfs kunstenaars.

Asscher heeft dit niet allemaal zelf bedacht, maar baseert zich op gedegen wetenschappelijke studies. Bijvoorbeeld van MIT-onderzoekers Brynjolfsson en McAfee in het boek: “The second machine age” uit 2013 en ook Frey en Osborne : ”The future of Employment”.                                     In mei 2015 is daar  het boek van robotexpert Martin Ford met als titel: "The Rise of the robots" bijgekomen. Dat laatste boek is door McKinsey en de Financial Times uitgeroepen als beste business boek van het jaar 2015.
In al deze onderzoeken worden de langere termijn effecten op een rijtje gezet en dan gaat het om bijna de helft van het aantal arbeidsplaatsen die mogelijk komen te vervallen in de komende decennia. Deze Amerikaanse studies zijn inmiddels ook getoetst voor de Nederlandse situatie en dat levert een vergelijkbaar beeld op. Zo heeft advies- en onderzoeksbureau Deloitte geconcludeerd dat 2 tot 3 miljoen banen binnen enkele decennia zullen verdwijnen als gevolg van robotisering en automatisering, zo'n 40% van de beroepsbevolking. http://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/nl/Documents/deloitte-analytics/deloitte-nl-data-analytics-impact-van-automatisering-op-de-nl-arbeidsmarkt.pdf
De Brusselse denktank Bruegel heeft in 2014 een onderzoek gedaan voor Europa en de Nederlandse situatie en concludeert ook dat bijna de helft van de banen zullen verdwijnen.
Rapport: "The computerisation of European jobs" .   http://bruegel.org/2014/07/the-computerisation-of-european-jobs/

Het wetenschappelijke Rathenau  instituut heeft in 2015 ook een brede studie uitgevoerd en gepresenteerd in het rapport: "Werken aan de robotsamenleving
 
Het hoogste adviesorgaan van de overheid is de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) die ook haar steentje heeft bijgedragen door eind 2015 een rapport uit te brengen met als titel "De Robot de baas". Daarin proberen ze de zwaarwegende invloed van robotisering wat af te zwakken.  De WRR heeft ook auteur Martin Ford uitgenodigd in december 2015 voor een lezing en debat in Amsterdam, bij de presentatie van haar rapport.  

Een voorbeeld daarvan zijn de nu al bijna uitontwikkelde zelfrijdende auto’s die op onze wegen zullen gaan rijden. Kort geleden heeft de minister toestemming verleend voor dergelijke experimenten in Nederland. In de VS is dat al eerder op grote schaal gebeurd. Beroepschauffeurs, een van de grootste beroepscategorieën, zullen hier in de toekomst serieus mee te maken krijgen. Een andere belangrijke groep zijn kassières in winkels, kleding- en levensmiddelenzaken die ook overbodig worden door automatisering.  Albert Heijn brengt het al in praktijk. Asscher noemde zelf ook de packbot (een soort van robot), die in de magazijnen van Amazon binnenkort met duizenden het picken van orders doet.

In een vijftien minuten durend YouTube filmpje met als titel: ”Humans need not apply” wordt het voorbeeld gegeven van paarden die in het begin van de 20e eeuw het belangrijkste vervoermiddel waren, maar uiteindelijk steeds meer vervangen zijn door auto’s en machines. Sindsdien zijn er nog maar een zeer beperkt aantal paarden die beroepsmatig ingezet worden, zoals bij de politie en sporadisch nog in het leger. Dat lot hangt mensen nu ook boven het hoofd. Dit filmpje laat bovendien zien dat het werk van  accountants, artsen, juristen en zelfs de creatieve beroepen momenteel steeds verder geautomatiseerd en gecomputeriseerd wordt. Het is dus een zeer serieus probleem als de helft van alle banen op termijn verdwijnen.

packbot in magazijnen
 
Robots maken veel werk overbodig maar dragen gelukkig toch bij aan een toename van de productiviteit. Vanwege deze onomkeerbare ontwikkelingen ligt er een grote opgave voor de politiek en overheid.  Blijven hopen en streven naar economische groei die vanzelf zal leiden tot volledige werkgelegenheid is een utopie geworden. Uit duurzaamheids-overwegingen is dat niet wenselijk, maar ook niet meer haalbaar.

De beroemde econoom Keynes deed zo’n honderd jaar geleden al voorspellingen over technologische ontwikkelingen die ervoor zouden zorgen dat de werkweek veel korter kan worden. Hij vroeg zich daarbij af wat we allemaal zouden gaan doen met deze extra vrije tijd. Als we willen dat zoveel mogelijk mensen blijven deelnemen aan de economie zullen we op grote schaal een herverdeling van arbeid moeten realiseren door een drastisch kortere werkweek. We moeten dan denken aan een 16 of 20 urige werkweek.  Rutger Bregman noemt deze serieuze optie ook in zijn boekje: “Gratis geld”.  Daarnaast moet er een herverdeling van welvaart komen waarbij belasting op kapitaal, vermogen en consumptie  flink zal moeten toenemen en arbeid veel minder belast moet gaan worden. Zelfs bij een drastische vermindering van de werkweek moeten de lonen en salarissen enigszins gelijk blijven, want die zijn voor veel eenvoudige beroepen al bijna minimaal waardoor men ook wel van werkende armen spreekt. 

Tot nu toe heeft de lezing van minister Asscher een beperkte aandacht in de media gekregen en wordt er badinerend over gedaan. “Asscher ziet beren die er niet zijn of Asscher is een veel te grote pessimist “. Met name vanuit de logistieke transportsector worden deze ontwikkelingen niet serieus genomen. De beroepsgroep van ingenieurs die zich bewust/onbewust misschien wel de veroorzakers voelen, hebben de boodschap van de minister serieuzer opgevat.  Asscher legt ook de nadruk op belastingherziening maar verder zet hij bijna volledig in op het belang van hoger onderwijs en een levenslang leren. 
Dat is echter bij lange na niet genoeg, want er moeten grote stappen gezet worden in ons sociale voorzieningenstelstel. De invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen is bijvoorbeeld een belangrijk vangnet en minimumvoorziening. Verder zullen belasting- en cao-afspraken grondig herzien moeten worden. We moeten nu beleid ontwikkelen en wetgeving doorvoeren. Deze visie wordt ook uitgedragen door de nu Amerikaanse ondernemer Elon Musk (Tesla, Solar City en Space X). Hij pleit ook voor zelfs een mondiaal basisinkomen. De door robots en computers gegenereerd gelden moeten gebruikt worden om alle mensen een financiële basis te geven om te leven.


Het You Tube filmpje hier:
Het VPRO documentaire programma Tegenlicht heeft medio maart een uitzending hierover gemaakt. http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2014-2015/werken-van-morgen.html 
Het World Economic Forum, de jaarlijkse top van wereldleiders in Davos, die in januari 2016 gehouden werd stond geheel in het teken van wat men de vierde industriële revolutie noemt. Men buigt zich daar over de gevolgen van computerisering en robotisering.
In 2017 heeft de Amerikaanse Hoogleraar James Livingston een boek geschreven "No more Work:, why full employment is a bad idea". Daarin pleit hij voor een basisinkomen en ook een omdenken over de betekenis en waarde van werk. We zullen hoe dan ook veel banen verliezen. Zie een interview met hem in Trouw.  http://www.topics.nl/wat-als-er-straks-echt-geen-baan-meer-is-a7398092trouw/?context=playlist/a-arbeidsmarkt-277b9d/&utm_source=redactie&utm_medium=email&utm_campaign=DPN_ED_TOPICS_000_20170604_Daily&utm_content=link&utm_term=&ctm_ctid=